Thực trạng ô nhiễm rác thải nhựa nói chung hiện nay đang báo động. Trong khi số lượng chất thải nhựa, sản phẩm nhựa sử dụng một lần và túi ni lông ở Việt Nam hiện vẫn ở mức rất cao, chiếm khoảng 8 – 12% trong chất thải rắn sinh hoạt.
Theo thống kê ban đầu, trung bình mỗi hộ gia đình Việt Nam thường sử dụng 5 – 7 túi ni lông/một ngày, bao gồm cả túi to, túi nhỏ và những túi siêu nhỏ… Như vậy, hàng triệu túi ni lông được sử dụng và sau đó thải ra môi trường hàng ngày. Các số liệu thống kê khác cho thấy tình trạng rác thải nhựa, ni lông và sản phẩm nhựa sử dụng một lần đang là áp lực tác động đến môi trường ngày càng lớn.
Thời gian qua, đồng loạt các giải pháp đã triển khai để hạn chế rác thải nhựa, sản phẩm nhựa và túi ni lông khó phân hủy. Quốc hội, Chính phủ và Bộ TN&MT đã ban hành và thực thi các chính sách, quy định liên quan trực tiếp đến vấn đề quản lý chất thải nhựa và túi ni lông. Bộ TN&MT đã xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường do sử dụng túi ni lông khó phân hủy trong sinh hoạt đến năm 2020 (Quyết định số 582/QĐ-TTg).
Đặc biệt đã tham mưu Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 07/5/2018). Trong đó, đề ra một số mục tiêu cụ thể như: đến năm 2025, sử dụng 100% túi ni lông thân thiện với môi trường tại các Trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế cho túi ni lông khó phân hủy; hạn chế và tiến tới chấm dứt việc nhập khẩu, sản xuất và cung cấp các loại túi ni lông khó phân hủy kể từ năm 2026 tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt v.v.
Bộ TN&MT cũng đã phối hợp với Bộ Tài chính tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Thuế bảo vệ môi trường, trong đó quy định túi ni lông không thân thiện với môi trường là một trong những đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường. Tới đây sẽ tiếp tục tham mưu bổ sung các bao bì nhựa vào đối tượng chịu thuế và nâng cao mức thuế suất để hạn chế việc sản xuất, tiêu dùng. Đồng thời, quy định túi ni lông thân thiện với môi trường là đối tượng được miễn thuế bảo vệ môi trường.
Thực hiện chức năng quản lý nhà nước công tác bảo vệ môi trường, năm 2018 Bộ TN&MT phát động phong trào chống rác thải nhựa đã lan tỏa từ trung ương đến các địa phương. Bên cạnh đó, thường xuyên phối hợp với Bộ, ngành và địa phương tổ chức các hội thảo phổ biến, tuyên truyền tác hại của việc sử dụng một lần túi ni lông khó phân hủy, khuyến khích cộng đồng tăng cường tái sử dụng túi ni lông, sử dụng sản phẩm thân thiện hơn như túi ni lông phân hủy sinh học. Các hoạt động nêu trên đã bước đầu đạt được những kết quả khả quan trong việc quản lý chất thải nhựa và túi ni lông.
Tuy nhiên, khó khăn trong quản lý, hạn chế sử dụng rác thải nhựa hiện nay là do thói quen sản xuất, tiêu dùng, nhận thức của người dân cùng với công tác tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức cộng đồng chưa liên tục, đồng bộ, hiệu quả chưa cao nên hiện nay tỷ lệ sử dụng các sản phẩm nhựa, túi ni lông khó phân hủy còn cao.
Việc thu thuế môi trường đối với túi ni lông khó phân hủy còn gặp nhiều khó khăn trong khi giá thành túi ni lông thân thiện với môi trường còn cao nên người dân, đặc biệt là khu vực nông thôn hầu hết vẫn sử dụng túi ni lông khó phân hủy. Các cơ sở tái chế chất thải nhựa hiện còn nhỏ lẻ, phân tán và sử dụng công nghệ đơn giản, có khả năng gây ô nhiễm môi trường. Hoạt động điều tra, thống kê còn hạn chế dẫn đến thông tin, số liệu chưa đầy đủ về việc sản xuất, tiêu thụ và xử lý túi ni lông để phục vụ công tác quản lý.
Tổng cục Môi trường, Bộ TN&MT cho biết, Bộ TN&MT sẽ xây dựng Đề án tăng cường quản lý chất thải nhựa trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, góp phần thúc đẩy công tác quản lý vấn đề ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa gây ra. Phối hợp với Hội Phụ nữ và các tổ chức chính trị, Bộ ngành có nhiều đối tượng tiêu thụ túi ni lông và sản phẩm nhựa dùng một lần để bàn về việc tuyên truyền, vận động tích cực tham gia vào việc không sử dụng túi ni lông 1 lần, thay thế các loại túi khi đi chợ, siêu thị và sinh hoạt trong từng gia đình, nhà trường, doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, tăng cường các hoạt động truyền thông liên quan đến vấn đề tác hại rác thải, chất thải trong đó có rác thải nhựa ra biển, đại dương đối với đất liền nói chung, … phát động phong trào để các lực lượng trong xã hội, mọi người dân, hệ thống chính trị để thực hiện tốt phong trào. Tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp, thương mại, dịch vụ hạn chế sử dụng túi ni lông 1 lần thông qua hình thức cung cấp thay bằng các túi sử dụng nhiều lần, đồng thời họ cũng tham gia vào việc tuyên truyền, hướng dẫn những người đi mua sắm, thông qua việc nâng giá sử dụng túi ni lông sử
